มีลักษณะเป็นกึ่ง “ห้องสมุด” กึ่ง “พิพิธภัณฑ์” เพราะเป็นสถานที่เก็บรักษา รวบรวมวัตถุทางวัฒนธรรม รวมไปถึงผลิตเอกสารที่ศึกษาวิจัยออกมาเผยแพร่เพื่อให้ความรู้แก่ชนรุ่นหลัง มีการจัดห้องแสดงแบ่งเป็นหมวดหมู่ให้ได้เข้าชมเข้าศึกษากันได้เต็มที่
“ห้องประวัติศาสตร์และชาติพันธ์” เป็นห้องที่จัดแสดงข้อมูลประวัติศาสตร์และโบราณคดี รวมไปถึงภูมิปัญญาท้องถิ่น และการเป็นศูนย์กลางทางวัฒนธรรม หรือ “ห้องกระต่ายขูดมะพร้าว” ซึ่งห้องนี้ถือว่าเป็น “ไฮไลท์” ของที่นี่เลยก็ว่าได้ค่ะ เพราะมีการจัดแสดง “กระต่ายขูดมะพร้าว” หรือที่ภาคใต้เรียกกันว่า “เหล็กขูด” ที่ทำมาจากวัสดุหลากหลายชนิดตั้งแต่ยุคโบราณ ซึ่งทำเป็นรูปร่างลักษณะแปลกๆ น่ารักๆก็ว่าได้ สะสมไว้จำนวนมากซึ่งหาชมได้ยากในปัจจุบัน โดยเฉพาะเด็กรุ่นใหม่ ๆ อาจจะไม่เคยเห็นหรือไม่เคยรู้จักอย่างแน่นอน
“ห้องเครื่องแก้ว” จัดแสดงเครื่องแก้วที่พบและใช้กันในภาคใต้ ไม่ว่าจะเป็น ลูกปัดแก้ว กำไลแก้ว หรือเครื่องใช้ครัวเรือนต่าง ๆ ที่ทำมาจากแก้ว เดินเข้าออกหลายห้องที่มีวัตถุโบราณ พร้อมเรื่องเล่าประกอบให้ชมและศึกษาหาความรู้ ไม่ว่าจะเป็น “ห้องเครื่องมือช่างไม้และงานศิลปหัตถกรรม” “ห้องวัฒนธรรมโลหะและโลหัช” “ห้องการละเล่นพื้นเมือง” ชมกันได้ทั้งวันไม่เบื่อเลยค่ะ นอกจากนั้นที่นี่ยังมี “โครงการสืบสานศิลปกรรมท้องถิ่น” เพื่อให้เยาวชน นักเรียน นักศึกษามาร่วมกันทำกิจกรรมอันเป็นการส่งเสริมภูมิปัญญาของชาวใต้ ไม่ว่าจะเป็น “การแทงหยวก” หรือ “การแกะหนังตะลุง” ซึ่งก็ได้รับความสนใจเป็นอย่างมาก
นอกจากจะบริการความรู้แก่ผู้เข้าชมแล้ว ที่นี่ยังจะมีบริการห้องประชุมสัมมนาและห้องพักท่ามกลางธรรมชาติอันสวยงาม ด้วยที่ตั้งพิพิธภัณฑ์และสถาบันอยู่บนยอดเขา เห็นทะเลและรับอากาศอันสดชื่น ทั้งการขึ้นลงบันไดภายในอาคารและรอบบริเวณยังเป็นการออกกำลังกายชั้นเยี่ยมไปในตัว
“อิ่มสมอง” กันแล้ว มาถึงเกาะยอทั้งที จะไม่แวะทานอาหารปักษ์ใต้แท้ ๆให้ “อิ่มท้อง” ก็เหมือนมาไม่ถึงนะคะ ไม่ใกล้ไม่ไกลเยื้อง ๆ กับทางเข้า “สถาบันทักษิณคดีศึกษา” นี่เองเป็นร้านที่ได้รับความนิยมสูง เป็นที่รู้จัก คนกรุงเทพฯถึงกับสั่งอาหารส่งขึ้นเครื่องเป็นประจำเลยค่ะ ชื่อร้าน “ศิรดา” เปิดบริการมาแล้วถึง 13 ปี บรรยากาศร้านริมทะเล วิวดี อาหารอร่อย..
ประวัติสถาบันทักษิณคดีศึกษา
สถาบันทักษิณคดีศึกษาเป็นหน่วยงานในสังกัด มหาวิทยาลัยทักษิณ มีที่ทำการอยู่ที่บ้านอ่าวทราย หมู่ที่ 1 ตำบลเกาะยอ อำเภอเมือง จังหวัดสงขลา
เมื่อปี พ.ศ. 2511 วิทยาลัยวิชาการศึกษา ได้เปิดวิทยาเขตประจำภาคใต้ขึ้นที่จังหวัดสงขลา ศาสตราจารย์สุธิวงศ์ พงศ์ไพบูลย์ ซึ่งขณะนั้นได้ถูกยืมตัวจากวิทยาลัยครูสงขลาให้มาช่วยราชการที่วิทยาลัย วิชาการศึกษาสงขลา โดยทำหน้าที่หัวหน้าภาควิชาภาษาไทย ได้นำนักศึกษาออกฝึกเก็บข้อมูลภาคสนาม ผลจากการเก็บข้อมูลครั้งนั้นทำให้ได้ข้อมูลวัฒนธรรมเป็นจำนวนมาก ทั้งที่เป็นวัตถุของจริง สมุดข่อย ข้อมูลที่เป็นมุขปาฐะในรูปของแถบบันทึกเสียง ภาพถ่าย ภาพสไลด์ และภาพยนตร์ พร้อมทั้งได้พบว่าข้อมูลวัฒนธรรมพื้นบ้านที่มีค่ายิ่งเหล่านั้นกำลังจะสูญ หายไป จะต้องรีบจัดเก็บอย่างเร่งด่วน การจัดเก็บข้อมูลวัฒนธรรมจึงได้กระทำอย่างเป็นระบบ
จนในปลายปี พ.ศ. 2514 ภาควิชาภาษาไทยได้นำข้อมูลต่างๆ ที่เก็บรวบรวมได้ซึ่งส่วนใหญ่เป็นวรรณกรรมลายลักษณ์ หนังสือบุด สมุดข่อย และข้อมูลซึ่งบันทึกไว้ในแถบบันทึกเสียง มาจัดรวบรวมไว้ในห้องเดียวกันและตั้งชื่อห้องว่า “ห้องวรรณกรรมท้องถิ่นภาคใต้” ซึ่งนับว่าเป็นจุดกำเนิดของสถาบันทักษิณคดีศึกษาจากห้องวรรณกรรมท้องถิ่นได้ พัฒนาเป็นโครงการศูนย์ส่งเสริมภาษาและวัฒนธรรมภาคใต้ เมื่อปี พ.ศ. 2518 และได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นสถาบันทักษิณคดีศึกษา เมื่อปี พ.ศ.2523
อ้างอิงข้อมูล : http://www.ists.tsu.ac.th/ists/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=1
พิพิธภัณฑ์คติชนวิทยาเริ่มเปิดเป็นทางการ เมื่อวันที่ 22 กันยายน พ.ศ. 2534 โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดอาคารกลุ่มบ้านหลังคาจั่ว อาคารกลุ่มบ้านหลังคาปั้นหยา อาคารกลุ่มบ้านหลังคาบลานอ ต่อมาเมื่อวันที่ 6 กันยายน พ.ศ. 2539 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สมเด็จพระบรมโอสาธิราช สยามบรมราชกุมารพระราชดำเนินแทนพระองค์ทรงเปิดอาคารนวมภูมินทร์
การจัดพิพิธภัณฑ์คติชนวิทยา ใช้วัตถุของจริงประมาณ 49,000 ชิ้น นอกจากนี้ยังมี หุ่นจำลอง เสียง ภาพ วิดีทัศน์และมัลติมีเดีย ( Multimedia ) แสดงประกอบเนื้อหา เป็นแบบนิทรรศการถาวร ในอาคาร 4 กลุ่มดังกล่าวมาแล้วคิดเป็นเนื้อที่ประมาณ 3,300 ตารางเมตร ซึ่งจัดแสดงเรื่องราวทางทักษิณคดีศึกษาโดยจัดแบ่งเป็นห้อง
สอบถามรายละเอียด:
พิพิธภัณฑ์คติชนวิทยา สถาบันทักษิณคดีศึกษา โทร. 074-591611-8 www.tsu.ac.th/ists ร้านศิรดา โทร. 074-4502
